Around the Shelf

Η συλλογική ανάγνωση ως πρακτική 

Παρόλο που η ανάγνωση είναι συνδεδεμένη κατά κύριο λόγο με ένα αφήγημα μοναχικότητας, κοιτώντας το φαινόμενο της ανάγνωσης διαχρονικά, τα βιβλία διαβάζονταν σε κύκλους αναγνώσεων από ομάδες και όχι μόνο από ατομικότητες. Για παράδειγμα, ο Eric García-Mayer μιλάει για την ομαδική ανάγνωση μεταξύ Κουβανών λογοτεχνών εξόριστων στις Ηνωμένες Πολιτείες τον 19ο αιώνα, ενώ η Elizabeth McHenry έχει ερευνήσει τις κοινωνίες ανάγνωσης των Αφροαμερικανών του 20ού αιώνα.[1] Η ανάγνωση ως εμπειρία θα μπορούσε να μοιράζεται, λειτουργώντας ως καταλύτης για τη δημιουργία κοινοτήτων. Μπορεί ακόμη και να αποτελεί το αντίδοτο σε περιόδους δυσκολιών, ή μπορεί να είναι η αφορμή για τη διαμόρφωση νέων συμμαχιών μέσα από την σύσταση νέων ομάδων αναγνωστών/ακροατών.   

Το πρόγραμμα Around the Shelf είναι μια σειρά μηνιαίων συναντήσεων, που φέρνει μαζί άτομα από διάφορα πεδία ως διαμεσολαβητές σε διαδικασίες συλλογικής ανάγνωσης. Μέσα από αυτές τις συναντήσεις, θα φανταστούμε μαζί τι μπορεί να προκύψει μέσα από την από κοινού ανάγνωση. Οι ομάδες ανάγνωσης υπήρξαν ιστορικά ένα από τα πολλά εργαλεία που χρησιμοποίησαν διάφορες φεμινιστικές ομάδες ως μέσο για να δημιουργήσουν ένα ενδυναμωτικό και ασφαλές περιβάλλον για τις κοινότητές τους. Αντανακλώντας την φεμινιστική πρακτική του να δίνεις φωνή σε όσα δεν έχουν,[2] η σειρά αυτή μηνιαίων συναντήσεων προσκαλεί άτομα ενεργά σε πεδία όπως ο ακτιβισμός, η λογοτεχνία και οι εικαστικές τέχνες, έχοντας την πρόθεση να δημιουργηθούν ενδυναμωτικοί και ασφαλέστεροι χώροι για φεμινιστικό και κουήρ διάλογο.

Επιβραδύνοντας το ταχύτερο δυνατόν

Οι μεθοδολογίες που θα χρησιμοποιηθούν φιλοδοξούν να εγκαθιδρύσουν μια πιο αργή χρονικότητα ανάγνωσης, εμπνευσμένη από την έννοια Slow down fast, A toda raja (Επιβραδύνοντας το ταχύτερο δυνατόν),[3] όπως έχει διατυπωθεί από τις Camila Marabio και Cecilia Vicuña. Στη συνομιλία τους, οι Marabio και Vicuña προτείνουν να επιβραδύνουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται,[4] βιώνοντας έναν συλλογικό παλμό ως αντίδοτο στη σύγχρονη κατάσταση της Χιλής που βασίζεται σε νεοφιλελεύθερες νομισματικές πολιτικές και στην αποικιακή καταπίεση. Η επιβράδυνση των διαδικασιών ανάγνωσης ορίζει το πνεύμα του Around the Shelf, με στόχο την ανάπτυξη αργών, συλλογικών μεθοδολογιών ανάγνωσης. Οι συναντήσεις δεν απαιτούν προηγούμενη προετοιμασία, καθώς η ομάδα θα διαβάζει δυνατά αποσπάσματα από ποιήματα, δοκίμια, σενάρια ταινιών, βιβλία καλλιτεχνών, μεταξύ άλλων, και θα σταματά σε κάθε πρόταση ή παράγραφο για να μοιραστούν στοχασμούς και ιδέες.

Όταν διαβάζουμε μαζί με άλλους, γινόμαστε μέρος ενός συλλογικού σώματος. Όπως το θέτουν οι Marabio και Vicuña, “χάνεις τον Εαυτό σου και τον αφαιρείς από τη συνέχεια μιας υπαρκτής δομής … χάνεται η πιο λεπτή ύπαρξη μιας πιθανής διαβεβαίωσης ενός Εγώ”.[5] Αυτήν την ώθηση προς μια συλλογική συνείδηση φιλοδοξεί να εξερευνήσει το πρόγραμμα αυτό, προσκαλώντας μας να γίνουμε συλλογικοί αναγνώστες και ακροατές.

Ακούγοντας με όλες μας τις αισθήσεις 

Η ανάγνωση σε θεσμούς και ακαδημαϊκούς χώρους συνοδεύεται από ένα είδος σιωπής. Οι χώροι των βιβλιοθηκών υπαγορεύουν μια ηχητική τάξη, μεταξύ άλλων, και συνεπώς έναν συγκεκριμένο τρόπο προσέγγισης των κειμένων. Πώς μπορούμε να ζωντανέψουμε τις τυπωμένες λέξεις ενεργοποιώντας τις αισθήσεις μας; Όταν διαβάζουμε δυνατά, γινόμαστε ακροατές της φωνής μας ή των φωνών των άλλων, τα αυτιά μας συνηθίζουν σιγά σιγά σε διαφορετικές προφορές, ηχοχρώματα και φωνητικούς τόνους. Μπορούμε να σκεφτούμε την ακρόαση ως μια ηχητική αλληλογραφία διαφορετικών φωνών ή ως ηχώ διαφορετικών υποκειμενικοτήτων που κινούνται στον χώρο μέσω του ήχου. Λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς της ακαδημαϊκής κοινότητας και των θεσμών σε σχέση με την ενεργό ακρόαση και τις από κοινού εμπειρίες, αυτό το πρόγραμμα φέρνει σε επαφή άτομα που δουλεύουν με το μέσο του ήχου και περφόρμερ ως διαμεσολαβητές σε συναντήσεις ανάγνωσης-ακρόασης.

Take VIII με την Elena Biserna, Παρασκευή 14 Ιουνίου, 20:00

Feminist Steps, Night walk for women, non-binary, and queer people (τίτλος συνάντησης)

Με αφετηρία τις λεκτικές παρτιτούρες της Pauline Oliveros, της κολλεκτίβας Blank Noise collective, και της ίδιας της Elena Biserna, αυτός ο συλλογικός περίπατος στοχεύει να προβληματιστούμε μαζί πάνω στις έμφυλες (ακουστικές) εμπειρίες στο δημόσιο χώρο. Θα ξε-μάθουμε συμπεριφορές που θεωρούνται κατάλληλες, ασφαλείς ή αναμενόμενες όταν περπατάμε, θα αμφισβητήσουμε τις ασυμμετρίες στις χωρικές σχέσεις εξουσίας και θα φανταστούμε πρακτικές φροντίδας, αλληλεγγύης, επαναπροσδιορισμού ή ανατροπής που μπορεί να τροφοδοτήσουν άλλες χωρικές διαμορφώσεις και πρακτικές.

Οι παρτιτούρες έχουν μια παράδοξη σχέση με τον χρόνο, όντας τόσο ένα γραπτό αντικείμενο όσο και μια περφόρμανς-απόδοση του κειμένου της παρτιτούρας. Στη μουσική, αποτελούν εργαλεία σύνθεσης, ενώ στον χορό, μπορούν να είναι ίχνη ή αρχεία παρελθουσών παραστάσεων έτοιμες να αναβιωθούν. Τα σκορ που ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια των Feminist Steps – The Resounding Flâneuse και The Resounding Flâneuse, Ηχώ – Ανάμνηση – περιέχουν ίχνη των παρελθοντικών εμπειριών της Elena Biserna στον δημόσιο χώρο και μας προσκαλούν να γράψουμε μαζί διαφορετικές εκδοχές του μέλλοντος.

Υλικά που χρειάζονται: Χαρτί, στυλό και φωτοτυπίες τεσσάρων παρτιτούρων (παρέχονται).

*Αυτή η συνάντηση είναι συγκεκριμένα για γυναίκες, non-binary και κουήρ άτομα και έχει μέγιστη χωρητικότητα 20 ατόμων με σειρά προτεραιότητας.

Take VII με τη Δανάη Στεφάνου, Σάββατο 18 Μαΐου, 19:00

Για την έβδομη συνάντηση του προγράμματος, η Δανάη Στεφάνου θα μοιραστεί σπαράγματα από προσωπικά ημερολόγια, σημειώσεις πεδίου, πρόχειρες ηχογραφήσεις, λεκτικές παρτιτούρες και εν εξελίξει καλλιτεχνική & αυτοεθνογραφική έρευνα, ανιχνεύοντας διασταυρούμενες αφηγήσεις προσωπικού, ιστορικού και επιστημικού τραύματος, και εξερευνώντας την ακρόαση ως έναν ενδιάμεσο χώρο (αντι-)ανάγνωσης και ενσώματης δημιουργίας νοήματος.

Take VI με τη Noor Abed και την Υπατία Βουρλούμη, Πέμπτη 11 Απριλίου, 20:00

Η Noor Abed και η Υπατία Βουρλούμη θα διαβάσουν επιστολές που γράφουν η μία στην άλλη για την Παλαιστίνη, μιλώντας για θέματα όπως η επιτακτικότητα σε καιρούς γενοκτονίας, η σημασία της συλλογικής δράσης και η απόρριψη της αδράνειας. Τροφοδοτούμενες από την ανάγκη για συλλογική δράση και για δημιουργία χώρων όπου μοιραζόμαστε προβληματισμούς και οργανωνόμαστε, οι επιστολές τους αντικατοπτρίζουν τις κοινές τους πεποιθήσεις και την ανάγκη να μιλήσουμε για όσα συμβαίνουν. Η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με μια ακρόαση αρχειακού υλικού παλαιστινιακών παραδοσιακών τραγουδιών.

Take V με τη Mayra A. Rodríguez Castro, Πέμπτη 28 Μαρτίου, 20:30

Η Mayra A. Rodríguez Castro θα μοιραστεί μαζί μας αποσπάσματα από τη συλλογή γραπτών της με τίτλο Chrysalides. Τα κείμενα αυτά, τα οποία έχει γράψει μεταξύ ηπείρων, δημιουργούν ισχυρές εικόνες που ξεπερνούν τα γεωγραφικά σύνορα. Τα μάτια και τα φτερά των χρυσαλλίδων μεταλλάσσονται, προσκαλώντας τους αναγνώστες σε έναν κόσμο μεταμόρφωσης και ενδοσκόπησης.

Take IV με τη Γεωργία Καρύδη, Πέμπτη 8 Φεβρουαρίου, 20:30

Η Γεωργία Καρύδη θα ερμηνεύσει μια αναγνωστική και μουσική διασκευή του μυθιστορήματος της Clarice Lispector «Η ώρα του αστεριού» στα ελληνικά, αγγλικά και πορτογαλικά. Η Καρύδη έχει κάνει μια μετεγγραφή του έργου A Hora Da Estrella: αποσπάσματα κειμένων και μουσικής συνθέτουν ένα έργο για περφόρμανς που θα παιχτεί ως λεκτική παρτιτούρα. H παρτιτούρα ηχεί και μέσα από την ομώνυμη ταινία της Suzana Amaral, με την Marcélia Cartaxo στον κεντρικό ρόλο της Macabéa. Ο γυναικείος αυτός κεντρικός ρόλος αποτυπώνει τόσο στο βιβλίο όσο και στην ταινία μια χειραφέτηση χωρίς όριο και μέθοδο στην οποία η ηρωίδα ρίχνεται μέχρι τελικής πτώσεως σε αργή κίνηση.
Η Καρύδη βασίζει τον επιτελεστικό της άξονα στην ποιητική παρουσία της Cartaxo μέσα στο εμβληματικό φιλμ του 1985, και συνθέτει μια ωδή για το μάταιο και φαιδρό στοιχείο της ύπαρξης και το πώς η ζωή μπορεί να είναι ένα πικρό χαμόγελο. 

Διάρκεια: 40′

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Κλαρίσε Λισπέκτορ, Η ώρα του αστεριού, μτφρ. Μ. Χατζηπροκοπίου, Αντίποδες, Αθήνα 2016

Clarice Lispector, A hora da estrella, Rocco, Rio de Janeiro 1998

Clarice Lispector, The Hour of the Star, μτφρ. B. Moser, New Directions, Νέα Υόρκη 2011

Take III με τη Federica Bueti και την Urok Shirhan, Πέμπτη 11 Ιανουαρίου, 20:00

Πώς μπορούμε να “ακούμε” και να βλέπουμε την απώλεια, αυτό που παραμένει μη ορατό, απόν και διαγραμμένο; Πώς γινόμαστε μάρτυρες της βάναυσης, αναίμακτης αργής βία που καθορίζει τις σύγχρονες μορφές ζωής; Πώς καθιστούμε ορατή και κατανοητή αυτή την αργή βία, αλλά ταυτόχρονα φέρνουμε στην επιφάνεια το προνόμιο της “όρασης” έναντι άλλων αισθήσεων; Και ποιός φέρει την κοινωνική εξουσία της μαρτυρίας, η οποία, όπως παρατηρεί ο Rob Nixon στο “Slow Violence and the Environmentalism of the Poor” (2012), συνεπάγεται πολύ περισσότερα από το να βλέπεις απλά, ή να μην βλέπεις;

Σε αυτή τη συνάντηση, με αφετηρία τις αντίστοιχες πρακτικές και ερευνητικά ενδιαφέροντα τους, η Federica Bueti και η Urok Shirhan μας προσκαλούν σε μια βραδιά αναστοχασμού και συζητήσεων σχετικά με την καλλιτεχνική δημιουργία και τη συγγραφή ως πράξεις μαρτυρίας της απώλειας και της αργής βίας. Θα διαβάσουμε μαζί μερικά παραδείγματα και θα μοιραστούμε διαφορετικές εμπειρίες ακρόασης και μαρτυρίας απουσιών, κενών, θραυσμάτων και όσων άλλων αντιστέκονται στην αρχειοποίηση.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Audre Lorde, “The Uses of Anger” (1981) στο Women’s Studies Quarterly, Vol. 25, No. 1/2 (Άνοιξη – καλοκαίρι, 1997), σελ. 278-285

Rob Nixon, Slow Violence and the Environmentalism of the Poor, Cambridge, Mass: Harvard University Press, 2013

Tina M. Campt, Listening to Images, Durham και London: Duke University Press, 2017

Urok Shirhan, On the Slow Violence of Images, https://holesinsmoke.hotglue.me/slowviolenceofimages

Take II με τη Βασιλεία Κάγκα, Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2023, 20:00

Στο εργαστήριο ανάγνωσης-γραφής με τη Βασιλεία Κάγκα, θα εμβαθύνουμε στα κείμενα του David Wojnarowicz, ενός καλλιτέχνη που συνδυάζει οργή και τρυφερότητα στο έργο του. Η ικανότητα του Wojnarowicz να αξιοποιεί και να εκφράζει ωμά συναισθήματα δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου η οργή όχι μόνο επιτρέπεται αλλά και διοχετεύεται εποικοδομητικά. Η συνάντηση αυτή διερευνά τη συμβιωτική σχέση μεταξύ γραφής και ανάγνωσης, καθώς αναλογιζόμαστε το ερώτημα: μπορεί η γραφή να είναι μια καθαρτική πράξη απελευθέρωσης και έκφρασης της ενδόμυχης οργής μας; Μέσα από τη συλλογική εμπειρία της ανάγνωσης, θα πειραματιστούμε με την ιδέα της οργής ως μεθοδολογίας, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα ως εργαλείο για να περιηγηθούμε και να κατανοήσουμε έντονα συναισθήματα. Ως ομάδα θα ασχοληθούμε τόσο με την ανάγνωση όσο και με τη γραφή, ανακαλύπτοντας πώς αυτές οι άρρηκτα συνδεδεμένες πρακτικές μπορούν να ενισχύσουν και να εμπλουτίσουν την κατανόηση της βαθιάς σύνδεσης μεταξύ γλώσσας και συναισθήματος.

Θα διαβαστούν αποσπάσματα από τα παρακάτω κείμενα:

David Wojnarowicz, Weight of the Earth: The Tape Journals of David Wojnarowicz, επιμ. Lisa Darms και David O’Neill, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής: MIT Press, 2018.

David Wojnarowicz, Close to the Knives: A Memoir of Disintegration, Ηνωμένο Βασίλειο: Serpent’s Tail, 1992.

Take I με την Deniz Kirkali, Πέμπτη 9 Νοεμβρίου 2023, 20:00

Αυτή η συνάντηση, με καλεσμένη την ανεξάρτητη επιμελήτρια Deniz Kirkali, θα είναι η αρχή μιας σειράς συλλογικών αναγνώσεων, εστιάζοντας στην έννοια της προσήλωσης ως μεθοδολογίας μάθησης από και με τους άλλους. Στρέφοντας την προσοχή στο σώμα μας, στη συνάντηση αυτή θα χρησιμοποιηθεί ο υλιστικός φεμινισμός και οι μετα-ανθρώπινες (posthuman) σπουδές ως βάση για συλλογικές εξερευνήσεις σχετικά με την “τέχνη της παρατήρησης”, όπως έχει διατυπωθεί από την ανθρωπολόγο Anna Tsing. Η Deniz θα μας μιλήσει για πρακτικές συλλογικής παρατήρησης μέσα από παραδείγματα από το επιμελητικό της έργο, θέτοντας ερωτήματα για το πώς μπορούμε να ζούμε, να εργαζόμαστε, να αισθανόμαστε και να βιώνουμε την πραγματικότητα διαφορετικά. Η ομάδα θα αναπτύξει μια μεθοδολογία αργής ανάγνωσης για να εμβαθύνει σε αποσπάσματα από τα γραπτά του Bayo Akomolafe, τα οποία μας καλούν να συντονιστούμε με τη “σοφία του εδάφους”. Αντλώντας έμπνευση από εναλλακτικές αφηγήσεις, πώς μπορούμε να αμφισβητήσουμε την σχέση μας με τον κόσμο και με την επιστημολογική εξουσία;

[1] Eric García-Mayer, “Narrating Nation Aloud: Oratory, Embodied Reading Practices, and the Cuban Imaginary in Villaverde and Mariño’s El Independiente”, στο Folklife in Louisiana: Louisiana’s Living Traditions, 2013, http://www.louisianafolklife.org/LT/Articles_Essays/lfmnarrating.html, τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2023; Elisabeth McHenry, Forgotten Readers Recovering the Lost History of African American Literary Societies, Ντούρχαμ: Duke University Press, 2002.

[2] Samia Malik, “Reading as Activism: the WOCI Reading Group” στο Shelf Documents: Art Library as Practice, ed. Heide Hinrichs, Jo-ey Tang, Elizabeth Haines, Αμβέρσα: Pascale De Groote, 2000.

[3] Camila Marambio και Cecilia Vicuña, Slow Down Fast, A Toda Raja, Βερολίνο: Errant Bodies Press, 2019.

[4] “A toda raja” είναι μια φράση στη Χιλή με πολλές διαφορετικές σημασίες. Μπορεί να σημαίνει τα εξής: με τη μέγιστη ταχύτητα, έντονα, ή με μεγάλο συναίσθημα. Βλ. Marambio and Vicuña, Slow Down Fast, A Toda Raja, 5.

[5] Marambio και Vicuña, Slow Down Fast, A Toda Raja, 10.