Όαση

Μια συνεργατική τοιχογραφία στο 2^ο δημοτικό σχολείο Ταύρου

Επί δέκα ημέρες, τα παιδιά της Ε’ τάξης του 2^ου δημοτικού σχολείου Ταύρου άφησαν στην άκρη τα βιβλία των μαθηματικών και της γλώσσας. Στη θέση τους, βυθίστηκαν στον κόσμο της χειροτεχνίας με την καθοδήγηση του καλλιτέχνη Praneet Soi: παρατηρώντας, δημιουργώντας, χρησιμοποιώντας τα μάτια και τα χέρια τους για να ερμηνεύσουν, να κατανοήσουν και να φανταστούν από την αρχή το σχολικό τους περιβάλλον με τους δικούς τους όρους. Αυτή η βιωματική προσέγγιση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πρακτικής του Soi: της συνεργατικής σκέψης που ενσωματώνει χειρωνακτικές μορφές δημιουργικής πράξης και πανάρχαια visual vernaculars[1] σε σύγχρονες φόρμες. O Soi προτείνει ότι η μη ιεραρχική γνώση, μαζί με τη σχολαστική διαδικασία της μάθησης και της από κοινού παραγωγής, είναι κάτι που πρέπει να εκτιμάται, να διαφυλάσσεται και να απολαμβάνεται. Θεωρεί τη μάθηση ως έναν τρόπο να είναι ένα υποκείμενο ζωτικό, συνειδητοποιημένο, σε εγρήγορση, βαθιά ριζωμένο στον τόπο ή τη γη του, μια θέση που απηχεί τα λόγια του Munir Fasheh: «μάθηση μέσα από την πράξη: μέσα από το να είναι το άτομο ενσωματωμένο στη ζωή, στο πολιτισμικό του έδαφος. Σε αυτή την προσέγγιση, η μάθηση είναι σχεδόν συνώνυμη με τη ζωή.[2] 

Σε μια από τις επιτόπιες επισκέψεις του στη γειτονιά του Ταύρου, ο Soi πήγε στο 2^ο δημοτικό σχολείο και συνομίλησε με μαθήτριες/-τές από τις πολλές κοινότητες που συνυπάρχουν στην περιοχή: παντζάμπι, κινεζική, μαροκινή, ρομά, αλβανική και ελληνική. Συνέλαβε τρόπους να συνυφάνει μεταξύ τους τις ετερόκλιτες πολιτισμικές τους ιστορίες μέσα από διαδικασίες θέασης, καταγραφής και δημιουργίας εικόνων, με στόχο την υποστήριξη κοινών δεσμών και οπτικών λεξιλογίων· αφυπνίζοντας, έτσι, την κατανόηση ότι οι εικόνες μεταναστεύουν από τον ένα ή τον άλλο τόπο, όπως και οι ιστορίες που μεταφέρουν. Πρότεινε μια άλλη μορφή «μάθησης», η οποία έχει τις ρίζες της στις ιδιαίτερες εμπειρίες των παιδιών και κατά την οποία θα μπορούσαν τα ίδια να ηγηθούν μιας διαδικασίας δημιουργικής πράξης, μέσα από τη δική τους περιέργεια. 

Με αφορμή την ιδέα να γίνει η αργή διαδικασία του σχεδίου προσιτή και δελεαστική για τις/τους μαθήτριες/-τές σε μια εποχή κατανάλωσης γρήγορων και φτηνών εικόνων, ο Soi επινόησε μια μεθοδολογία για το σχέδιο που θα έκανε ελκυστική την προσεκτική καταγραφή του κόσμου γύρω τους. Σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας, πρότεινε μια «μηχανή θέασης» που απλά επιτρέπει στις/στους χρήστριες/-τες να ιχνογραφούν τον οπτικό κόσμο γύρω τους. Η συσκευή είναι εμπνευσμένη αφενός από ένα πανόραμα του Mesdag στη Χάγη, για το οποίο ο καλλιτέχνης στεκόταν μέσα σε έναν γυάλινο κύλινδρο και σχεδίαζε μια πανοραμική άποψη του τοπίου, και αφετέρου από την επιτελεστικότητα μιας ταινίας που δείχνει τον Πικάσο να σχεδιάζει πάνω σε γυαλί. Το κοινό ενδιαφέρον του καλλιτέχνη Praneet Soi και των αρχιτεκτόνων της Φάλαινας για τη χειροτεχνία και τη λαϊκή γνώση ως εργαλεία αυτάρκειας και αυτονομίας τους οδήγησε να υιοθετήσουν μια συνεργατική προσέγγιση, μαθαίνοντας από τις δεξιότητες των ξυλουργών και των μεταλλουργών στην ευρύτερη περιοχή του δημοτικού σχολείου, ώστε να αναπτύξουν ένα πρότυπο της «μηχανής θέασης» για το σχολικό πρόγραμμα. 

Οι μαθήτριες/-τές αρχικά αφιέρωσαν χρόνο στη σκιαγράφηση των περιχώρων του σχολείου τους στην ημιβιομηχανική περιοχή του Ταύρου: τη σχολική είσοδο, μεταμοντέρνα γραφεία επιχειρήσεων, κορμούς δέντρων, παγκάκια και φύλλα, ένα γήπεδο μπάσκετ. Οι καταγραφές αυτές πέρασαν από μια κυκλική διαδικασία οπτικών μεταφράσεων και μετασχηματισμών, ενώ, όσες τελικά επιλέχθηκαν από τις/τους μαθήτριες/-τές, σαρώθηκαν και προβλήθηκαν στον κεντρικό τοίχο της αίθουσας μουσικής του σχολείου. Με την καθοδήγηση του Soi, τα παιδιά εξερεύνησαν την κλίμακα, το χρώμα, το μοτίβο, τη γραμμή, το ρυθμό και τις πολυεπίπεδες οπτικές συνθέσεις καθώς ζωγράφιζαν πάνω σε αυτές τις προβολές, δίνοντας σταδιακά  ζωή στη δική τους τοιχογραφία στη σχολική τάξη της μουσικής –μια ζωγραφική απεικόνιση του σχολείου τους μέσα από τα δικά τους μάτια· μια χαρούμενη όαση στην καρδιά του Ταύρου. 

Η Όαση είναι το πρώτο στάδιο ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος του Praneet Soi που θα κορυφωθεί με μια έκθεση στο TAVROS την άνοιξη του 2025.   

[1] Θεατρική τεχνική που χρησιμοποιεί στοιχεία νοηματικής γλώσσας, παντομίμας και άλλες μορφές σωματικής έκφρασης (ΣτΜ).

[2] Munir Fasheh, «Το πρόβλημα με τη γνώση» [The Trouble with Knowledge], παρουσίαση στο EXPO 2000: ένας παγκόσμιος διάλογος με θέμα «Χτίζοντας κοινωνίες μάθησης – γνώση, πληροφορία και ανθρώπινη ανάπτυξη» [EXPO 2000: A Global Dialogue on “Building Learning Societies – Knowledge, Information and Human Development”], Ανόβερο, Γερμανία, 6-8 Σεπτεμβρίου 2000.