Νόμος-Λόγος-Ράβδος-Φακός

Ο δημόσιος χώρος δεν αποτελεί απλώς μια επιφάνεια του κοινωνικού συμβολαίου. Συντίθεται από ασυνέχειες και κενά, αλλά κυρίως από τις ίδιες τις σχέσεις που εκτυλίσσονται μέσα του.[1] Η Hannah Arendt αναγνωρίζει μέσα σε αυτές τις σχέσεις την «ικανότητα να δρούμε από κοινού», την οποία ονομάζει «δύναμη.»[2] Ωστόσο, ο δημόσιος χώρος χαρακτηρίζεται επίσης από μια «λεπτή κοινωνικότητα» μια μορφή συνύπαρξης που δεν προϋποθέτει αλληλεπίδραση, αλλά παράγει παρουσία.[3]

Άρρηκτα συνδεδεμένο με το αστικό τοπίο — εκεί όπου η «δύναμη» και η «λεπτή κοινωνικότητα» αποκτούν μορφή, ρυθμό και υλικότητα — ο δημόσιος χώρος ταλαντεύεται ανάμεσα στο φαντασιακό και το επιτελούμενο επί του πεδίου. Τι σημαίνει, όμως, να είναι κανείς πολίτης μέσα σε μια τέτοια ρευστή και διαρκώς αναδιαμορφούμενη συνθήκη, ιδιαίτερα σε περιόδους κοινωνικών και πολιτικών ζυμώσεων;

Σχεδιασμένο από την Παναγιώτα Βαγιού (2000), τελειόφοιτη Νομικής με ενδιαφέροντα στη δημόσια ασφάλεια και το διεθνές δίκαιο, και τη Δανάη Παρλάμα Pertejo (2001), επιμελήτρια τέχνης με πεδίο μελέτης τη συλλογική μνήμη και τους τρόπους καταγραφής της, το ερευνητικό και καλλιτεχνικό project Νόμος–Λόγος–Ράβδος–Φακός: Η πολιτική επέστρεψε στους δρόμους εξετάζει τις σχέσεις δημόσιου χώρου, νόμου, καταγραφής, μνήμης και εδάφους μέσα από τέσσερις συζητήσεις που θα φέρουν κοντά νομικούς, πολεοδόμους, αρχιτέκτονες, κοινωνικούς επιστήμονες, καθώς και φωνές από τον ευρύτερο χώρο των τεχνών.

Οι συζητήσεις:

20 Νοεμβρίου 2025, Συζήτηση 1: Eμείς(,)το κράτος: αλληλοδιαμόρφωση και αλληλοδιάρρηξη

Ομιλητές: Κωνσταντίνος Πίττας (αρχιτέκτονας, συγγραφέας, ερευνητής σε θέματα πολιτισμού και δημοσίου χώρου, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Cambridge), Βάσω Μακρυγιάννη (αρχιτεκτόνισσα, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο της Bologna), Στέφανος Λεβίδης (αρχιτέκτονας, οπτικός και χωρικός ερευνητής, συντονιστής και συνιδρυτής της Forensic Architecture Initiative Athens (FAIA)), Μάνος Σ. Ελευθερόγλου (δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, μεταδιδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου, διδάσκων Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ).

Tι είναι δημόσιος χώρος και δικαίωμα σε αυτόν, πώς οι θεσμικές αλλαγές διαμορφώνουν το δημόσιο χώρο και αντίστοιχα πώς τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο δημόσιο χώρο επιτάσσουν θεσμικές αλλαγές; Πώς η βίωση του δημοσίου χώρου καθορίζεται από την ταυτότητα του καθενός; Πώς διεκδικεί κανείς (στο) δημόσιο χώρο;

27 Νοεμβρίου 2025, Συζήτηση 2: Xέρια πίσω από το φακό και σώματα μπροστά από αυτόν: ανάμεσα στην παρατήρηση και την παρουσία /ή σώματα ανθρώπινα και σώματα ασφαλείας 

Ομιλητές: Αναστασία Τσουκαλά (καθηγήτρια Εγκληματολογίας με εστίαση στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών εσωτερικής ασφαλείας), Άγγελος Μπαράι (φωτορεπόρτερ & φωτογράφος), Αθανασία Μπάτζιου (ερευνήτρια και διδάσκουσα σε θέματα οπτικής επικοινωνίας, Imperial College London), Μιχαηλάγγελος Βλάσσης Ζιάκας (καλλιτέχνης)

Παράγονται από την πράξη της καταγραφής πράξεις προς καταγραφή; Εμποδίζεται από τις πράξεις προς καταγραφή, η καταγραφή; Πώς σχετίζονται τα παραπάνω ερωτήματα με τον τρόπο που εφαρμόζονται τα μέτρα διατήρησης της δημοσίας τάξης; 

2 Δεκεμβρίου 2025, Συζήτηση 3: Tο γεγονός ως στοιχείο διαμόρφωσης της πόλης: μνήμη, λήθη και φαντασιακή αναπαράσταση

Ομιλητές: Αμίνα Μοσκώφ (ψυχαναλύτρια), Δημήτρης Κεχρής (κινηματογραφιστής, φωτογράφος και υποψήφιος διδάκτωρ Ιστορίας και Θεωρίας του Κινηματογράφου στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Σταύρος Σταυρίδης (αρχιτέκτονας, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ)

Πώς η πόλη θυμάται και ξεχνά όσα έζησε ή φαντάζεται και αναπαριστά όσα δεν έζησε (ή δεν μπορεί να θυμηθεί); Πώς είναι δυνατόν το συλλογικό τραύμα να λειτουργεί ως μια μορφή ενεργητικής πολεοδομίας; Είναι η εξέγερση (και) έκφανση συλλογικού πένθους; Πότε οι συγκρούσεις επί αστικού εδάφους είναι πράξεις επιτελέσεων και πότε επιτελέσεις πράξεων; Τι σημασία έχει;

11 Δεκεμβρίου 2025, Συζήτηση 4: Eδαφικές αφηγήσεις: πολεοδομία και χαρτογράφηση των αντιπαραθέσεων   

Ομιλητές: Σταύρος Νικηφόρος Σπυρέλλης (ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) σε θέματα κοινωνικής αστικής γεωγραφίας, συνεπιμελητής του Κοινωνικού Άτλαντα της Αθήνας), Γεωργία Σαγρή (καλλιτέχνις), Ρόζα Βασιλάκη (κοινωνιολόγος-ιστορικός)         

Πώς η βία και η αστυνόμευση διαμορφώνουν τον αστικό ιστό ; Από τι αποτελείται το μετρήσιμο και υλικό πεδίο των αντιπαραθέσεων επί δημοσίου χώρου; Έχει σημασία το έδαφος στο οποίο αυτές διαδραματίζονται; Είναι ακόμη επίκαιρη η θεώρηση του οδοφράγματος ως διττής κατασκευής, τόσο απτής όσο και ρητορικής; 

Η επανεξέταση του δημόσιου χώρου, υπό το πρίσμα των συνθηκών που καθορίζουν τη συλλογική και την προσωπική μας σχέση με το κράτος στο δρόμο, αναδύεται ως επιτακτική ανάγκη για τη νέα γενιά πολιτών. Για τους περισσότερους και τις περισσότερες από εμάς, οι εσωτερικές αναταραχές που σημάδεψαν την Αθήνα και άλλα αστικά κέντρα κατά την καθοριστική περίοδο της κρίσης αποτελούν μια θολή, αφηρημένη μνήμη· μια μνήμη συντεθειμένη από αποσπασματικούς ήχους, λέξεις και εικόνες.  Μέσα από διαδικασίες αφήγησης, συλλογής, αναστοχασμού και διαλόγου, επιθυμούμε να κατανοήσουμε τα γεγονότα, τους μηχανισμούς και τα βιώματα που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο δημόσιο χώρο, ώστε να διεκδικήσουμε τη μερίδα μας και να σκεφτούμε πώς θα θέλαμε να είναι στο μέλλον.

[1] Filippidis, Christos. 2011. «The Polis-Jungle, Magical Densities, and the Survival Guide of the Enemy Within». Στο Revolt and Crisis in Greece: Between a Present Yet to Pass and a Future Still to Come, επιμ. Antonis Vradis και Dimitris Dalakoglou, 72. Oakland, CA: AK Press.

[2] Arendt, Hannah. 1970. On Violence. Νέα Υόρκη: Harcourt, Brace & World, 45.

[3] Bodnar, Judit. 2015. «Reclaiming Public Space». Urban Studies 52, αρ. 12: 2094.